شب سوم شب‌های شعر انستیتو گوته

شعرخوانی محمد زهری، طاهره صفارزاده، سیروس مشفقی، فاروق امیری، احمد کسیلا

شب سوم:

شب سوم اوج ماجرا بود، بهرام بیضایی سخنرانی‌ای کرد که نه تنها سیاست‌های فرهنگی را نشانه گرفته بود. بلکه از نویسندگان و روشنفکرانی که به سیاست حذف دگراندیشان ایمان داشتند هم انتقاد کرد. محمدعلی سپانلو در خاطراتش از آن ده شب می‌گوید.: «بیضایی رفته بود تا گزارشی درباره وضعیت تئا‌تر بدهد. اما فضا را که دید، التهاب مردم را که دید. یادداشتی که از پیش آماده کرده بود را کناری گذاشت. و سخنرانی‌ای کرد که امروز هم برای ما ملموس است.

سه سال قبل از آن، سعید سلطان‌پور و رفقایش به تئا‌تر «سلطان مار» بیضایی حمله کرده بودند و تئا‌تر را به هم زده بودند. او خواسته بود افسانه قدیمی سلطان مار را اجرا کند که به مذاق این آقایان خوش نیامد و زدند و به هم ریختندش. وقتی که در سال ۱۳۵۸ بچه‌های حزب‌اللهی تئا‌تر «عباس آقا کارگر ایران ناسیونال» سلطان‌پور را به هم زدند، تهران مصور مصاحبه‌ای با من کردند و همان‌جا گفتم ما می‌گوییم این کار درستی نیست ولی سلطان‌پور خودش بنای این کار‌ها را گذاشته و او حق اعتراض ندارد ولی ما همیشه می‌گوییم بهم زدن تئا‌تر کار بدی است.»

بیضایی از موقعیت تئا‌تر و سینما حرف می‌زد، اما در پس آن حرفی تازه می‌زد. او در این سخنرانی به نکته‌ای اشاره کرد که به گفته بسیاری تا آن روز چنین دقیق به آن پرداخته نشده بود؛ اینکه سانسور تنها در دست نهادهای دولتی نیست، بلکه عده‌ای هستند که با کمک تهییج افکار عمومی همین کار را می‌کنند و وقتی افکار عمومی را در سطح نگه دارند و اجازه رشد به آن ندهند خودبه‌خود افکار عمومی بدل به اهرمی برای سانسور می‌شود.

او سخنرانی‌اش را با این جمله به پایان رساند: «اگر قرار باشد دستگاه دولت مسوولیت بگوید و ما هم بگوییم، من به این مسوولیت مشکوکم، اگر قرار است او دربارۀ آزادی بگوید و ما هم، من به این آزادی مشکوکم.» در ادامه محمد زهری، طاهره صفارزاده، سیروس مشفقی، فاروق امیری و احمد کسیلا به شعرخوانی می‌پردازند. در همین شب شمس آل‌احمد در گزارشی موارد سانسور در حوزه ادبیات را برشمرده و تلویحا می‌گوید به دلیل فشارهای حکم به جای کلمه سانسور از واژه ممیزی استفاده می‌کند.

شب اول – شب دوم – شب چهارم

شب پنجم – شب ششم – شب هفتم

شب هشتم – شب نهم – شب دهم